Bas van der Hoorn, psychiater/CMIO en AV-lid namens De Nederlandse GGZ, stopt

Van gamer tot digitale zorgpionier

Bas van der Hoorn raakte verslingerd aan technologie tijdens zijn studententijd. "Ik zat voor de eeuwwisseling al computers in elkaar te fröbelen. We gingen dan met vrienden gamen, maakten een LAN-netwerk en speelden hele nachten door." Die vroege affiniteit met technologie bleek later waardevol in zijn werk als psychiater. "Op elke werkplek waar ik de afgelopen 25 jaar kwam, was ik bezig met digitalisering, het verbeteren van applicaties op zo’n wijze dat het ín de spreekkamers echt bruikbaar was voor de hulpverlener en cliënt."

Als AV-lid bij VZVZ kon hij zijn kennis van zowel de zorgpraktijk als technologie goed inzetten. Als psychiater met een eigen praktijk in Voorschoten, en als leidinggevende en CMIO bij Parnassia Groep, weet hij hoe belangrijk goede digitale ondersteuning is. Maar met alleen individuele zorgaanbieders en leveranciers kunnen we de noodzakelijke digitale versnelling niet voor elkaar krijgen. Daarvoor is het een teveel gescheiden en verbrokkeld veld. Voor een echte push in die digitalisering zijn ook sturing en druk nodig van landelijke gremia en de overheid. Én landelijke afspraken over essentiële gegevensuitwisseling en landelijke voorzieningen. VZVZ is zo’n instituut dat daarin voorziet. “Namens De Nederlandse GGZ mocht ik juist daarin participeren. En dan merk je hoeveel ruimte je hebt om invloed uit te oefenen op de koers. Naast de formele vergaderingen waren er bijvoorbeeld heidagen en andere bijeenkomsten waar je echt het verschil kon maken."

Successen en uitdagingen

Tijdens zijn periode bij VZVZ zette de GGZ belangrijke stappen in digitalisering. De implementatie van Koppeltaal 2.0 bij Parnassia Groep, ingebouwd in het Cliëntenportaal van PinkRoccade GGZ, markeert een mijlpaal: "Als eerste zorginstelling in Nederland implementeerden we, samen met de betrokken leverancier PinkRoccade GGZ, Koppeltaal voor vier zorgsystemen tegelijk, waardoor behandelaren meer interventies en mogelijkheden kregen voor maatwerk in behandelingen. Zo kon ik ook vanuit de zorgaanbieder de digitalisering een duwtje in de goede richting geven. En hoe leuk is het dan dat ik nu net ben overgestapt naar die leverancier!"

Ook zette Bas zich in voor Mitz, de nieuwe landelijke toestemmingsvoorziening. In november 2024 ondertekende hij namens de Nederlandse GGZ het Mitz-convenant. "Deze uitrol voldoet echt aan de behoefte van cliënten en hulpverleners. Het is cruciaal dat hulpverleners het belang begrijpen om de noodzaak van toepassing in de spreekkamer met de cliënt te bespreken. Ik merkte in de afgelopen jaren dat wij onvoldoende beseffen hoe belangrijk het is om hen goed mee te nemen in deze beweging. Als we het blijven zien als een IT-innovatie en geen oog hebben voor de mensen die ermee moeten werken, zal het geen succes worden." 

Met alle nieuwe bewegingen is het makkelijk een optimistisch plaatje te schetsen van de digitalisering in de zorg. Maar zo ligt het niet helemaal. “Ik mis soms bij instellingen, onze leveranciers, maar ook onder de beleidsmakers het gevoel van urgentie. Ja, alles is complex, kost geld,  duurt lang en het kost tijd. Maar de vraag is hebben we tijd? En wat vraagt dat van alle betrokken partijen? Wat is de ‘call to action’? Eigenlijk zouden we moeten versnellen, maar ik zie dat we daar eigenlijk niet goed toe in staat zijn. Denk aan een versnelling op verdere standaardisatie bijvoorbeeld, zowel wat betreft de noodzakelijke innovaties als in de regionale/netwerk samenwerkingen en de inzet van AI. Soms mis ik vanuit dit perspectief echt het ‘burning platform’.”

De rol van AV-lid

Bas benadrukt het belang van continuïteit in de AV. "Het kennisniveau tussen leden in de AV verschilt behoorlijk. Als je kijkt naar alle stukken die je moet lezen ter voorbereiding - dat is echt een volle dag werk als je alle stukken grondig wilt bestuderen. Je moet keuzes maken in welke onderwerpen je tot in detail bestudeert en welke je meer op hoofdlijnen volgt." Bas noemt het daarom goed voor de continuïteit van de AV als leden daar langere tijd blijven zitten. "Als de zorgkoepel elk jaar iemand anders naar voren schuift, dan helpt dat niet. Het is fijn als er vaste gezichten zijn, want het gaat in de ontwikkeling van deze voorziening om de lange lijn: je moet vooruit kunnen zien om met elkaar voor de middellange termijn de juiste keuzes te kunnen maken." 

Als AV-lid stemde hij regelmatig af met zijn collega Jaap Schrieke en het Regieteam Informatiseringsbeleid van de Nederlandse GGZ over actuele ontwikkelingen en prioriteiten. "De samenwerking tussen de Nederlandse GGZ en VZVZ is prima," zegt het vertrekkende AV-lid. Hij waardeert vooral de ruimte die er is om zaken te bespreken als er spanning ontstaat. Ook tussen de verschillende koepels in de AV verliep de samenwerking constructief. "Iedere koepel zit daar met zijn eigen belang, maar dat voel je niet zo. Iedereen zit er namelijk ook vanuit de gedachte dat we samen de kwaliteit van zorg moeten verhogen. Die saamhorigheid voel je echt en is ook noodzakelijk."

Ferrari

Terugkijkend ziet Bas dat VZVZ soms sneller ging dan het veld aankon. "Neem het Landelijk Schakelpunt (LSP), waar iedereen zeker de meerwaarde van inziet. De meeste zorgaanbieders zijn hier via hun medicatie voorschrijfsystemen nu wel op aangehaakt. Maar wat heeft dat lang geduurd!" Bas geeft aan dat de voorziening in theorie mogelijk maakt dat een hulpverlener in de zorg altijd een compleet medicatiebeeld beeld heeft. “Dat is een enorme stap voorwaarts in de zorg. Maar helaas zien we dat de implementatie bij onze zorgaanbieders, groot en klein, én onze cliënten, onvoldoende aandacht heeft gehad.” 

Hij illustreert dit met een voorbeeld uit zijn werkzaamheden als psychiater bij Parnassia Groep: "Tot een jaar geleden kreeg ik bij 90% van mijn cliënten geen medicatie-informatie terug via het LSP, simpelweg omdat zij niet wisten dat ze hiervoor eerst toestemming moesten geven. En dat liep weer via de apotheken. Het is geen IT-innovatie. Als je geen oog hebt voor wat het betekent in de spreekkamers voor zowel hulpverleners als hun cliënten, bestaat het risico dat je een prachtige IT-Ferrari bouwt, die uiteindelijk vooral in de garage staat!"

Hybride zorg en digitale transformatie

De coronaperiode toonde aan dat digitale zorg werkt, maar ook dat implementatie cruciaal is om het ook onder 'normale omstandigheden’ te laten werken. "Voor het blijvend toepassen van hybride zorg is het belangrijk dat het zo eenvoudig mogelijk is. Na corona zagen we bijvoorbeeld het gebruik van online consulten weer dalen in de GGZ. Het effectief inzetten van eHealth modules in een behandeltraject om de kwaliteit van zorg te vergroten, is in de afgelopen jaren ook een grote uitdaging gebleken. 

Succesvolle digitalisering begint ermee dat IT-leveranciers en professionals uit de zorg samen bouwen aan software, die echt goed bruikbaar is. Hulpverleners moeten aan tafel zitten vanaf het eerste moment van ontwikkeling tot en met het testen van het eerste resultaat. Om het gebruik erna te vergroten en vereenvoudigen, worden bij Parnassia Groep adoptie- of implementatieteams ingezet, met mensen uit alle lagen van de organisatie: behandelaren, IT'ers, leidinggevenden en testers. "We zien daarnaast dat GGZ-organisaties meer aandacht hebben voor hun governance op de zorgsystemen. Wat voorheen een ‘dossiercommissie’ was, groeit bij de meeste organisaties uit tot een gremium, waarin zorginhoud en IT samenkomt. Zo zorg je ervoor dat een toepassing beter integreert in je systemen én landt in de processen in de spreekkamers.” Bij Parnassia Groep hebben we zo samen de voorkant van het ECD vervangen, waardoor de meeste behandelaren nu kunnen werken vanaf een laptop of een ander mobiel apparaat, met een applicatie die een handleiding heeft van NUL pagina’s. Dat helpt natuurlijk!

Nieuwe uitdaging

Na 25 jaar bij de Parnassia Groep maakte Bas in februari 2025 de overstap naar PinkRoccade GGZ. Het lijkt een opmerkelijke stap, maar is een bewuste keuze. "Na al die jaren ken ik de zorginstellingen, de koepelorganisaties en het veld van de vrije vestiging vrij goed. De leverancierskant ken ik minder goed, maar sluit aan bij mijn wens voor een andere dynamiek en energie in deze fase van mijn carrière.” 

Hij ziet het als zijn missie de werelden van zorg en ICT nog beter met elkaar te verbinden. "De uitdagingen in de zorg zijn gigantisch. Als we dat niet ondersteunen met goede, slimme software, die door en voor hulpverleners is ontwikkeld, gaan we het niet redden.”

In zijn nieuwe rol ziet Bas al dat ook de positie van de leveranciers aandacht behoeft. “Nu is het te vaak zo dat leveranciers laat worden betrokken, vaak slecht geïnformeerd. Natuurlijk heeft de IT-leverancier een ander belang. Daar moeten we onze ogen niet voor sluiten. Maar we hebben hen ook nodig om wat wij in het veld en bij VZVZ bedenken, in hun systemen te laten landen.”

Toekomstvisie

Voor VZVZ ziet de psychiater belangrijke uitdagingen in het verkorten van de implementatietijd van nieuwe ontwikkelingen. "We moeten vroeger in het proces nadenken over onze implementatie- en adoptiekracht en daarbij nadrukkelijker hulpverleners, cliënten en leveranciers betrekken. De route van VZVZ via koepels naar instellingen is nu te lang. Ook de afstand tussen VZVZ en de leveranciers moet korter."

Zijn advies aan zijn opvolger in de AV: "Natuurlijk hoop ik dat mijn opvolger ook iemand is met een zorgachtergrond. Verdiep je in het werkveld. Begrip van landelijke ontwikkelingen geeft je een voorsprong. Wees aanwezig op congressen en bijeenkomsten. Deel je kennis over de GGZ vanaf het podium. Maar gun jezelf ook de tijd en ruimte om het te leren en schroom niet om initiatief te nemen. En bovenal … houdt aandacht voor wat het betekent in de spreekkamers voor hulpverleners en hun cliënten."

Ondanks zijn soms missend gevoel van urgentie blijft Bas optimistisch over de toekomst van digitalisering in de zorg. "Als we dit goed organiseren met elkaar, denkend vanuit de inhoud van zorg, wordt het voor zowel professionals als cliënten veel beter. De kunst is om de werelden van zorg en ICT goed met elkaar te verbinden. Uiteindelijk gaat het erom dat we de hulpverlener goed ondersteunen in diens werk, de cliënt de regie geven over zijn of haar herstel en dat we zo de zorg hoogkwalitatief, betaalbaar en toegankelijk houden. En dat in een rap tempo!"